Chemik organik urodzony 16 kwietnia 1860 roku w Myszakowie niedaleko Zagórowa. Kształcił się w gimnazjum realnym w Poznaniu, gdzie zetknął się z profesorem Teodorem Krugiem, wykładowcą chemii. To on zaszczepił młodemu Kostaneckiemu zamiłowanie do tej dziedziny nauki. Kiedy Stanisław był już znanym naukowcem, każdą swoją nową publikację przesyłał prof. Krugowi z osobistą dedykacją.
Szkołę średnią ukończył w 1881 roku. Następnie rozpoczyna studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu w Berlinie. Uczęszcza na wykłady z zakresu chemii organicznej i nawiązuje współpracę z prof. Liebermannem. Pracuje w jego laboratorium do 1886 roku. Właśnie tam wykonuje swoje pierwsze prace naukowe, m. in. dotyczyły one syntezy barwników azowych. Przy ówczesnym stanie wiedzy chemicznej i technicznej praca nad barwnikami organicznymi, których cząsteczki cechują się niezwykle skomplikowaną strukturą, była bardzo mozolna. Czasami miała w sobie coś z działań detektywa, często wymagała poruszania się w dziedzinie dosłownie po omacku. Oznaczało to niezliczone serie doświadczeń, często nieprzespane noce i ciągłe narażanie na działanie szkodliwych substancji.
W 1887 roku Stanisław wyjeżdża z Berlina do Alzacji. W Miluzie podejmuje pracę u prof. Noeltinga. Doświadczenia Kostaneckiego zmierzają do wyjaśnienia związku między budową chemiczną związków organicznych, a ich właściwościami barwnikowymi. Powoli zarysowują się zręby jego teorii barwliwości. W ciągu trzech lat pobytu w Miluzie opracowuje bardzo istotną, ze względu na praktyczne zastosowanie, teorię barwienia na zaprawach.
Od 1890 roku aż do przedwczesnej śmierci Stanisław Kostanecki był kierownikiem katedry chemii organicznej w Bernie. Tam wykonał swoje najważniejsze prace badawcze, które dotyczyły chemii flawonoidów – żółtych barwników roślinnych.
Kostanecki wraz ze swoimi uczniami (wypromował 161 doktorów) jest twórcą chemii flawonoidów, ważnego rozdziału chemii organicznej, i chemii barwników.
W 1893 roku ustalił, że znana już wcześniej chryzyna (żółty barwnik znajdujący się w pąkach topoli), jest pochodną substancji, którą nazwał w 1895 roku flawonem (od łac. flavus – jasnożółty).
W 1898 roku przedstawił hipotezę, że wiele rozpowszechnionych w roślinach (zwłaszcza w owocach i warzywach) żółtych barwników jest pochodnymi macierzystej substancji – flawonu.
Ostatecznym potwierdzeniem struktury barwników flawonowych była ich pełna synteza, co Kostaneckiemu udało się zrealizować w 1899 roku za pomocą metody znanej jako reakcja nosząca jego nazwisko („reakcja Kostaneckiego”), która ma cechy metody ogólnej.
Kostanecki w ciągu życia wykonał ponad 2000 analiz. Zajmował się teorią związków organicznych, barwników i barwienia. Należy wspomnieć, że wielu uczniów Kostaneckiego pochodziło z Polski. Znaczna część z nich wniosła istotny wkład do chemii i biochemii. Do najwybitniejszych należeli Wiktor Lampe i Kazimierz Funk (jeden z twórców nauki o witaminach).
Stanisław Kostanecki całe swoje życie poświęcił chemii, nigdy nie założył rodziny. Opublikował blisko 200 prac naukowych w języku polskim i niemieckim. Cieszył się dużym szacunkiem wśród społeczności akademickiej własnego uniwersytetu oraz w środowisku chemików szwajcarskich.
Profesor przez całe życie utrzymywał ścisłe związki z ośrodkami naukowymi na ziemiach polskich. Od 1905 roku był członkiem krakowskiej Akademii Umiejętności.
W 1890 roku otrzymał propozycję objęcia stanowiska rektora Uniwersytetu w Bernie, lecz jej nie przyjął, gdyż obawiał się, że zarządzanie uniwersytetem, uniemożliwi mu poświęcenie się w pełni pracy naukowej.
W 1909 roku został wybrany prezesem Szwajcarskiego Towarzystwa Chemicznego. Za swój dorobek naukowy był wielokrotnie odznaczany medalami przez różne stowarzyszenia naukowe i przemysłowe. Kostanecki otrzymał m.in. medal Le Blanca, wielki złoty medal Lavoisiera i Krzyż Legii Honorowej od rządu francuskiego.
W 1910 roku Stanisław Kostanecki ciężko zachorował. Prawdopodobnie dolegliwości zaczęły się od zapalenia wyrostka robaczkowego. Niebawem choroba rozszerzyła się na inne narządy jamy brzusznej. Pomimo intensywnego leczenia, w którym uczestniczył także brat Stanisława, Kazimierz, choroby nie udało się opanować.
Profesor Stanisław Kostanecki zmarł w Würzburgu 15 listopada 1910 roku, przeżywszy zaledwie 50 lat. Jego zwłoki przewieziono do Polski i pochowano w Kazimierzu niedaleko Łodzi.
Łukasz Parus
Powyższy biogram opracowałem na podstawie:
Lewicki Robert, Bracia Kostaneccy. Związki z Ziemią Zagórowską, Zagórów 1993.
Lampe Wiktor, Stanisław Kostanecki. Życie i działalność naukowa, Warszawa 1957.
